Podziel się:

William Basinski & Narodowa Orkiestra Symfoniczna Polskiego Radia
NOSPR | Katowice | 09.09.17

Wizjonerski pomysł przekładania muzyki elektronicznej na notację instrumentów klasycznych, często także zahaczający o sonoryzm i wykorzystanie nie-instrumentów, znany jest w Europie przede wszystkim dzięki działalności takich grup jak Zeitkratzer czy Ensemble Phoenix Basel. Sęk jednak w tym, że obie te formacje wybierają artystów, którzy tworzą muzykę niekoniecznie najłatwiejszą do wykonania przy wykorzystaniu zapisu nutowego. Przychodzi im to jednak z wielkim sukcesem. “The Disintegration Loops” to dzieło monumentalne, które bazuje na ambientowym samplu, zapętlonym w nieskończoność na taśmie. Ta wraz z upływem czasu się psuje, a co za tym idzie, deformuje, zniekształca, traci dźwięk i właściwości. Narodowa Orkiestra Symfoniczna Polskiego Radia postanowiła przełożyć ten elektroniczny pasaż na instrumenty klasyczne, działając jednak zgoła odmiennie niż powyższe składy. Przede wszystkim ze względu na liczebność orkiestry, ale także dlatego, że zespół dosyć wiernie przyjrzał się dwóm ponad godzinnym utworom Williama Basinskiego.

Na koncercie zamykającym tegoroczną odsłonę Festiwalu Tauron Nowa Muzyka minimalizm obecny u Amerykanina stopniowo się zniekształcał i wszystkie poszczególne transformacje orkiestra doskonale uwypukliła. Z jednej strony dźwięki dodając - jak chociażby szeleszczącą folię - a z drugiej odejmując, kiedy poszczególne nuty wraz z upływem czasu zanikały: mniej było uderzeń w werbel, mniej pociągnięć smyczkiem po strunach skrzypiec. Obserwowanie i przysłuchiwanie się temu, jak frapująco orkiestra poddawała ręcznemu zepsuciu czy też zanikaniu kolejne minuty utworu, było fascynujące. Wartym uwagi elementem była też aranżacja, która wpływała na bogactwo i wielowarstwowość brzmienia tej muzyki - uderzenia wibrafonem, w wielki bęben albo wyraźne, ale pozostające na drugim planie trwałe budowanie napięcia smyczkami na kontrabasach.

Zespół odwrócił kolejność materiału w stosunku do płyty - najpierw, słowem wstępu zagrali mroczne i nienarzucające się kilkunastominutowe “d|p 2.1”, aby po krótkiej przerwie i reorganizacji zespołu (a także jego uszczupleniu) wykonać monumentalne “d|p 1.1”. Muzyka Basinskiego sama w sobie odurza pięknem, zwracając uwagę na kruchość materii i przemijanie. W przypadku wykonania jej przez orkiestrę w niezwykłej przestrzeni NOSPRu, poza taką refleksją, zyskała też możliwość zatrzymania czasu, wniknięcia w kompozycję. Jej transowy loop bezdusznie nie wybrzmiewał w nieskończoność, ale z każdym kolejnym powtórzeniem obumierał, co zespół bardzo dobrze był w stanie oddać. Repetycja angażowała coraz mocniej, także na samym końcu, kiedy cedzonych dźwięków było coraz mniej, w większym stopniu były urywane i nie były już grane w pełni. Oryginalne nagranie Basinskiego jest podbudowane reverbami, tu świetnie w tej roli sprawidziły się instrumenty m.in. wspomniane kontrabasy. Aż do ostatnich chwil dzieło wciągało swoją narracją, właśnie wtedy kiedy zanikało, gdy ucho ludzkie coraz bardziej starało się wyłapać pojedyncze dźwięki na granicy ciszy; wtedy kiedy muzyka dosłownie zanikała, przemijała. Kapitalny był także finał, kiedy po ostatnim dźwięku cała sala zamilkła; podobnie uczyniła orkiestra, nie dając publiczności sygnałów do aplauzu. Niemal dwie minuty ciszy pozwoliły dźwiękom rezonować, zniknąć pośród widowni, ale też podkreślić wymiar i monumentalizm utworu. Do którego zespół dołożył swoją cegiełkę i wciągująco zinterpretował.

PS. Wcześniej udało mi się pojawić na scenie amfiteatru w Parku Bogucickim. Trafiłem tam na fantastyczny set duetu Bartosz Kruczyński + Botanica i pomysłowo zaaranżowaną przestrzeń Biura Dźwięku, w której to nie artysta, ale dźwięk - pod postacią ogromnego głośnika w amfiteatrze - był najważniejszy. Brawo.

[zdjęcia: Jakub Knera]